Vooraf, aan een ieder die rillingen krijgt van zoiets als inconsistentie: ik schrijf zowel ‘Sokrates’ als ‘Socrates’ en doe dat met opzet. Er is op dat moment, in die zin, over nagedacht. Dus lig er maar niet wakker van. Lees vooral verder nu, na deze denigrerende opmerking van een meisje dat ook niets weet…
“Dries, als ik zo vrij mag zijn: blijf bij ze en wees hinderlijk” zei Jan Terlouw vanavond tegen Dries van Acht. Ooit stond ik naast meneer Terlouw op het podium. In een zeer politieke setting, waar ik nu eigenlijk niet al te veel over wil uitweiden. We hadden onze idealen en geloofden destijds beiden nog dat er een partij was die Nederland er economisch en ethisch bovenop zou kunnen helpen. Niets blijkt minder waar. Och, nu schenk ik er toch meer woorden aan dan ik van plan was. Oef, je voelt m’n intentie hier… Zeer schoon is-ie niet. Let’s skip.
Van hinderlijk zijn naar verandering
“Als je iets wilt veranderen, moet je hinderlijk zijn.” Ik wil deze opmerking van onze oud-vice premier niet degraderen naar “de luis in de pels” van de Partij voor de Dieren. Ik zou er vooral graag mee aan de haal gaan. Zijn opmerking nemen als het vonkje dat m’n vuur ontbranden doet. Welnu… Dat kan ik niet zomaar! Ik kan dat enkel in het licht van een leermeester die al sinds mijn jeugd naast me loopt. Een figuur die mogelijk – net als die luis in de pels – een bijzonder irritant baasje was: Socrates. Er bestaan verschillende persona’s van Socrates. Die van Plato is erg bekend. Daar was hij zelfingenomen. Maar als je er andere lezingen op naslaat, ontdek je Socrates als een wijze man die niets menselijks vreemd was. Zelfs lief was hij. Empathisch in sommige lezingen. Iemand die heel goed begreep hoe moeilijk het was om dapper te zijn of om niet-zelfingenomen te leven. Een man die erop gericht was het hart te voeden boven alles. Leven, liefde en plezier…
Doe mij maar Plato
Misschien ben ik van de eerste vertaling toch het meest gecharmeerd. Plato dus. Mogelijk omdat ik meer van Sokrates’ eigenschappen naar zeggen van Plato benijd. Hield ik dan van Sokrates of van Plato…? That’s the question. Kan me zo voorstellen dat Plato’s vertaling nogal gekleurd was.
Maar goed, van Plato kennen we Sokrates als een irritant baasje dat met een vraaggesprek als een vlieg om zijn gesprekspartners heen bleef zoemen. Hij vuurde dan de ene kritische vraag na de andere op hen af. Och, wat snap ik deze man… Wat een genot. En wat een plezier was het om af te studeren op zijn vertalingen. Ach, ik dwaal weer af…
Sokrates was hinderlijk maar niet belerend. Hij wilde je zelf tot inzicht laten komen. Maar stelde daarbij wel ten toon hoe slim hij was…
Het nut van irritant zijn
Socrates was een genie in het op tafel leggen van bestaande verstoringen. Of het nu om familiebanden, werkirritaties, financiële zorgen of een gebrek aan devotie ging… Hij wist de werkelijke drijfveren van mensen aan het licht te brengen. Negatief? Zeker. Nodig voor verandering? Misschien… Genoeg in elk geval om hem na de opmerking van meneer Terlouw in deze blog over veranderen op te voeren. Oh, en voor wie zich nu tegen de haren ingestreken voelt: “Yes, er bestaan zoals gezegd lieve ter toneel voeringen van Sokrates. Waarin hij als een mentor fungeert.” Fijne, hoor. Maar geef mij maar die irritante versie. Die triggert de diepste vezels in mijn getrainde lichaam. Kortom: hij moet wel diep gaan. Doet-ie dus ook.”
Als het oude gewoonweg niet voldoet
Begrijp me niet verkeerd: ik wil met Grow Your Company de wereld duurzamer en sterker maken. Maar verandering is geen doel op zich. Soms is verandering nodig omdat het oude heel duidelijk niet meer voldoet. Soms zien we niet scherp wat het dan is dat niet meer voldoet. In beide gevallen is verandering goed. Echter niet zonder je verstand te gebruiken: je moet het oude zo goed mogelijk zien mee te nemen in je verandering. En dat kan pas als je waarlijk geïnspireerd bent door het nieuwe waar je op naar weg bent, ook al weet je soms niet wat dat is.
Sokrates zei bovendien dat de enige contante in ons leven – en deze wereld – verandering is. En o ja, “Alleen een buitengewoon onwetend of buitengewoon intelligent iemand kan zich aan verandering onttrekken” is ook een bekende quote. Triggert dat jou dan niet, als je dat leest? Mij maakt zo’n uitspraak op z’n minst nieuwsgierig… En het stimuleert de competitiedrang in mij. Meisje dat ik ben.
Kortom: verandering is een constante. Een voorwaarde voor goede verandering is dat we het oude ‘hergebruiken; en er lering uit trekken. Iets met bodem, zaadjes en heel veel water.
Modern verandermanagement
Is het allemaal wel zo zoet als we van Socrates kunnen leren? Dat je het oude loslaat en het nieuwe omarmt? Ik heb toch andere ervaringen. Bij een veranderingsproces hoort nu ook eenmaal een tijd van rouw. Je bent gedesoriënteerd en op zoek naar een nieuw evenwicht. Ja, je bent geïnspireerd door het nieuwe. En ja, dat nieuwe geeft je energie. Maar deze energie komt van buitenaf, terwijl de verandering binnenin jou (of je organisatie) plaats moet vinden. En hoewel ‘dat nieuwe’ de motor lekker kan opvoeren en de verandering kan inzetten, heb je nog altijd veel baat bij het doorlopen van de rouwcurve en het zoeken naar balans. Ik ben toch wel benieuwd wat Socrates op die mening van mij zou zeggen…
(Oh, voor de enorm verliefden onder ons: als je halsoverkop bent, is veranderen niet moeilijk. Maar bereid je voor op spijt. Een soort van uitgestelde rouw in het kwadraat. Je krijgt je portie wel. Geldt zowel voor minnaars als ondernemers.)
Lekker in de weerstand
Socrates zou op dit punt in ons gesprek mogelijk opvoeren dat wat ik allemaal zeg een vorm van weerstand bieden is. Weerstand als reactie op verandering is normaal. Nu is weerstand geven mij niets vreemd… Deze realisatie zet me niettemin aan het denken. Hebben we Socrates wel goed vertaald? Hij zegt niet dat je alleen naar het nieuwe moet kijken. Het zegt dat je je energie en gedachten NIET moet geven aan een gevecht met het oude. Richt haar in plaats hiervan op het nieuwe dat je aan het bouwen bent. Daarmee zegt hij niet dat je geen rouwcurve mag doorlopen (want rouwen is geen vechten). Daarmee zegt hij niet dat je het oude moet negeren. Hij zegt enkel dat je je niet verzet. Ok, simpel… Maar wel een totaal andere uitleg dan veel verandercoaches hanteren. Pfieuw, ik kan mijn meester weer volgen hier… Een zucht van verlichting.
Terwijl ik net zei dat ‘iets nieuws’ voelt als energie van buitenaf… Zegt Socrates toch dat dat nieuws de weg is. Dat je verbinden met dat nieuwe de weg is tot verandering. Misschien hoeft het elkaar niet te bijten. Want ik ben absoluut voorstander van ‘focus op iets nieuws’. Maar wel nádat je je rouwcurve hebt doorlopen. Nádat je balans hebt gevonden.
Veranderen is het doorlopen van een rouwcurve, een meestal pijnlijke zoektocht naar een nieuw evenwicht dat direct na desoriëntatie begint.
Een mini-Sokrates
Ik ga je gerust stellen: het heeft allemaal wel een reden. Dat ik een beetje vrijelijk mijn gedachten noteer en aan Sokrates koppel. Ergens onsamenhangend, maar met een duidelijk doel. Ik wil je niet overtuigen, beste lezer. Ik wil je enkel aan het denken zetten. Over veranderen, verandermanagement, menselijk gedrag en met name jouzelf.
Wil je nu verder praten over verandermanagement? Plan dan even een afspraak. Lijkt me fijn…